Wâldhúskes (reseensie)

Terug naar Artikelen
Wêrom nei Artikels
Weeromme naor Artikelen
Home


Wâldhúskes (reseensie)

Woudboerderijtjes, Kleine boeren op de Friese zandgronden

Tekst: Bauke Boersma
Foto’s: Fonger H. de Vlas
Veurwoord: Henk Dijkstra
ISBN 978 90 330 0904 4
Friese Pers Boekerij bv
Leeuwarden 2010
Paperback, 160 blz.: € 18,50


Al sund jaor en dag staot alles wat mit wonen te maeken het roem in de belangstelling. Haost alle kraanten hebben wel een woonbi’jlaoge en een protte tiedschriften hebben et wonen in al zien facetten as onderwarp. Over wonen raeken we gienertied uutpraot en we vergaepen oons d’r graeg an hoe een aander woont. Vaalt dit boek ‘Wooldboerderi’jgies’ ok in die kattegerie? Ja en nee. Et vergaepen an waj’ zels niet hebben of et opdoen van idegies bi’j aanderen blift wel zoe’n betien etzelde. De toevoegde weerde zit ‘m eerder in et beweren van historie. Of is et nostalgie?

Woudboerderijtjes (in et Nederlaans schreven) is een slim ni’jsgierig lees- en plaetieskiek-boek. Een foto van et ooldste nog bestaonde keuteri’jgien dat bouwd wodde in 1668 tot foto’s van mederne inrichtings van zokke - in disse tied - toch wat kleine bedoeninkies die ok wel es flink uutbouwd binnen. Vroeger kon d’r een protte mar vandaege-de-dag heurt in zoe’n klein wooldhusien eins gien vrouw meer thuus, zo leert de tekst: “Zodra er een vrouw in huis komt, wil ze in de regel moderniseren en verbouwen. Van het oorsponkelijke wâldhúske is dan al gauw niets meer over.”(?) In Houtigehage was et doedestieds liekwels verplicht om trouwd te wezen aj’ zoe’n husien van de woningstichting huren wollen.

De tekst geft in tien thematisch opdielde heufdstokken een protte infermaosie bi’j de prachtige foto’s en schetst gaondeweg een mooi beeld van disse woninkies, de bewoonders en et leven van alledag deur de jaoren van de twintigste ieuw henne. Mit hier en daor een ni’jsgierige noot, wodden van de meerste husies de bewoonders en oold-bewoonders even nuumd.

In et mederne komputertiedpark speult et loden zetduveltien alderdeegst zo now en dan ok nog een woortien mit want bi’j Durk en Siep: “Voor de ramen hingen gehaakte gordijntjes voor de ramen…” of waor de Boskwei in Zwagerbosch ofbreuken wodt as: Bos-kwei. Mar och, wie daor op let. Vule slimmer is et as de naeme van ‘iene van de bekendste schrievers uut de Stellingwarven,’ meer keren Johan Feenstra nuumd wodt. Een fout in een naeme vien ik toch altied weer een flater van jewelste..!

In heufdstok iene wodt et medel van husies beschreven die doe bouwd wodden veur minder as duzend gulden et stok en wodden disse boerderi’jgies now monumenten nuumd die van een aarmoedige tied getugen. Mar vanuut et perspektief van de woonhollen en spitketen die veerderop nuumd wodden, kuj’t vanzels ok zien as een hiele veuruutgaank. Dat erkent de schriever naotied zels dan ok wel. De meersten van disse boerespullegies hebben an de veurkaante een z.n. tuitgevel en aachterop staot vaeks een wat kaele makelaar of hielemaole niks. Van de laeste tied is d’r hier en daor alderdeegst een hiel kompleet oelebod op timmerd.

Heufdstok twieje geft een bield over de leefomstaandigheden van veenarbeiders, warkloos volk ‘en andere armen’, vanof rond 1900. De opkomst van de woningstichtings en die heur beleid angaonde disse wonings in de verschillende gemienten.

Heufdstok drieje behaandeld de sloop, ni’jbouw en et behoold de ‘wâldhúskes’. De husies an de Herewal in Donkerbroek kommen me slim bekend veur en in de meersten he’k as kiend wel es te speulen west mit de kiender van doedertieden die daor rond 1960 en laeter woonden. Naotied he’k ok wel es in een peer an de Mûntsegroppe onder Harkema en o.e. bi’j schoele-meester en schriever Jan Post in Houtigehage over de heerd west, die daor argens rond 1970 in krek zoe’n spullegien woonde.

Naost al et Friese geweld is d’r in dit boek ok speciaol ommedaenken veur de Stellingwarven: ‘Vrouwenwerk op erf en tuin in de Stellingwerven’. In een bi’jdrege van Sietske Bloemhoff wodt uutstokt dat de kleine spullegies hier te lane vaeks Saksische hallehuzen mit de typische potstal, nuumd wodden. Om now je eigen naeme op iedere bladziede te bruken en d’r ok nog es een foto van jezels bi’j te plakken, gaot mi’j haost te veer mar lichtkaans hadde ze dat niet hielemaole zels in de haand. Een tekening van Ids Wiersma van een middenpotstal die hier een protte veurkwam maekt dan weer een protte goed.

Heufdstok vieve geft oons inzicht hoe as d’r doedestieds boerkt wodde in en om huus op de aarme zaandgrond. Heufdstok zesse beschrift et bield hoe we kalmpiesan boven jan raeken mit de mederne laandbouw en de opkomst van alderhaande febrieken en febriekies. Hoe de Friese woolden mit et kenmarkende coulisenlaandschop en pingo’s ontstaon binnen, wowwe in heufdstok zeuven geweer dat alderdeegst weerommegaot naor et begin van oonze jaortelling.

In de volgende heufdstokken kowwe veur een pat etzelde nog es tegen wat al eerder beschreven wodde mar kommen ok aandere tieden an de odder. Et grote verschil tussen riek en aarm, goeie en minder goeie herebaozen en een stokmennig bekende oolde naemen kowwe tegen, zoas Nicolaas Ypeij, Van Sminia, Looxma, Van Welderen Rengers, P.W. Janssen en gao zo mar deur.

Bi’j slot van zaeke wodden nog een peer thema’s beschreven daoj’ vandaege-de-dag nog hennegaon kunnen te kieken zoas de Spitkeet in Harkema, et Damshuus in Ni’j Beets, en de Sukeri’je in Damwoolde. Et alderlaeste heufdstok nemt oons mit in de wereld van de keunst en kultuur van doe en now. En et alderlaeste woord is an Heikie Hoeksma, die nog altied in zoe’n ‘wâldhúske’ woont. Ik ken Heikie uut de tied dat hi’j alle daegen te vienen was in de krudetuun van Butenpost en we beide een protte bi’j Lykele Jansma van o.e. uutgeveri’je ‘It Alternatief’ in Butenpost over de heerd kwammen.


Al mit al is dit een prachtig lees- en blaederboek wodden waor – in ieder geval veur mi’j – een protte ‘och heden ja’ en ‘dat wee’k nog wel’ in veurkomt. Een boek om te geven of te kriegen mar grif een boek, gewoon om te hebben…!


© Piet/er Bult